Ustalenie przebiegu granic ewidencyjnych, to nie ustalenie przebiegu granic nieruchomości!

Pierwsze rozporządzenie dotyczące ewidencji gruntów i budynków, po 17 maja 1989 roku, to

Rozporządzenie Ministrów Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 17 grudnia 1996 r. (Dz. U. z 1996 r. nr 158 poz. 813). To rozporządzenie wprowadziło szczegółowe zasady dotyczące ewidencji gruntów oraz budynków, a także określiło zakres informacji, które powinny być w niej zawarte.

Chociażby tylko z powodu treści tych dwóch uszczegółowień, przedmiotowe rozporządzenie jest niekonstytucyjne, ponieważ jak wynika z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego akt podustawowy nie może:

– wprowadzać przepisów bez szczegółowego ustawowego upoważnienia oraz „nie można z ogólnego sformułowanego upoważnienia wywodzić domniemania zakresu regulacji aktu podustawowego”, jak np. ustalania przebiegu granic działek, (Wyrok TK: U 6/00; U 1/01;U 2/04; U 16/02 K 56/02), oraz
– uzupełniać ustawy ani też ustawy rozszerzać. (Wyrok TK: P 7/98; Sk 11/98).

Załącznik nr 12 do Rozporządzenia Ministrów Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków zawiera szczegółowe zasady dotyczące ustalania granic działek. Generalnie można określić 5 kluczowych tematów:

1. Zasady ustalania granic: Załącznik określa metody i procedury, które należy stosować przy ustalaniu granic działek w ramach prac związanych z ewidencją gruntów.

2. Dokumentacja: Wymaga sporządzenia odpowiedniej dokumentacji geodezyjnej, która jest niezbędna do prawidłowego ustalenia granic.

3. Weryfikacja: Granice działek powinny być weryfikowane na podstawie istniejących dokumentów oraz pomiarów geodezyjnych, co zapewnia ich dokładność.

4. Procedury administracyjne: Określa również procedury administracyjne związane z wprowadzaniem zmian w ewidencji gruntów, w tym zgłaszanie zmian granic działek.

5. Współpraca z innymi organami: Ustalenie granic wymaga współpracy z innymi organami administracyjnymi, co jest kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania ewidencji.

ZASADY I SPOSÓB USTALANIA GRANIC PRZY PRACACH ZWIĄZANYCH Z ZAŁOŻENIEM I MODERNIZACJĄ EWIDENCJI

Proszę zauważyć, że to rozporządzenie z 1996 r. nie przewiduje w ogóle dokonywanie ustalenia granic działek ewidencyjnych w innym trybie niż związanym z zakładaniem lub modernizacją ewidencji. Przy czym dla osób przeprowadzających te czynności obowiązywało wydawanie odpowiednich dokumentów upoważniających do tych czynności, co uniemożliwiało wszelkie samowolne postępowania.

Drugie rozporządzenie – 2001 r. Przy niezmienionym upoważnieniu ustawowym, pojawiła się pierwszy raz stabilizacja punktów granicznych.

„Trwała ich stabilizacja może nastąpić wyłącznie z inicjatywy i na koszt zainteresowanych„

Za sprawą § 38 ust. 3 rozporządzenia MRRiB z 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. z 2001 r. Nr 38 poz. 454) drugiego już przepisu podustawowego z tej samej delegacji ustawowej, co rozporządzenie z 1996 r., wprowadzono przy czynnościach ustalania przebiegu granic działek ewidencyjnych dokonywanych przy zakładaniu ewidencji gruntów i budynków, możliwość trwałej stabilizacji ustalonych punktów granicznych, ale wyłącznie z inicjatywy i na koszt zainteresowanych.

Wprowadzenie możliwości trwałej stabilizacji, ustalonych w trybie ewidencyjnym granic i punktów granicznych działek ewidencyjnych, po 54 latach licząc od wprowadzenia dekretu o katastrze gruntowym i budynkowym z 1947 r., to nie tylko naruszenie zasad legislacyjnych, ale przede wszystkim prawnicze wprowadzenie w błąd, sugerujące granicę zasięgu stanu własności do konturu wyznaczanego przez stabilizowane znaki graniczne, w sytuacji gdy odpowiednie procedury określone w Rozdziale 6 ustawy z 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1151, 1824) nie miały miejsca. Rok 2001 rozpoczął serial błędów legislacyjnych, dokonywanych do dnia dzisiejszego na poziomie ministerialnym.

Trzecie rozporządzenie – 2013 r. Przy niezmienionym upoważnieniu ustawowym, pierwszy raz pojawiła się możliwość ustalania granic ewidencyjnych i punktów granicznych
na  podstawie zobrazowań lotniczych itp. Jednocześnie zmieniono zasady stabilizacji punktów granicznych. A ustalanie granic działek w trybie ewidencyjnym umożliwiono też dla celów aktualizacji ewidencji nie tylko zakładania i modernizacji.

31 grudnia 2013 roku weszła w życie rozporządzenie MAiC z 29 listopada 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. z 2013 poz. 1551).

Ten trzeci przepis zmienił bardzo dużo, szkoda, że w większości na gorsze. Zastanawiające, że stało się to akurat w okresie lat działania „KONSORCJUM11” ujawnionego 11 października 2024 r. przez Prezesa UOKiK.

Znowu uległy zmianie przepisy paragrafów od § 36 do § 39. Tym razem w przedmiocie ustalania przebiegu granic działek ewidencyjnych dopuszczono, że może to nastąpić w oparciu o zobrazowania lotnicze, satelitarne oraz ortofotomapy.

Ile to wprowadziło złych danych, to niech świadczą fakty przeprowadzania ustaleń granic w świetlicach OSP na ekranach monitorów komputerowych przez np. studentów stażystów.

Nastąpiło też ograniczenie trwałej stabilizacji

ustalonych w trybie ewidencyjnym punktów granicznych. Od 31 grudnia 2013 r. za sprawą zmiany § 39 ust. 4 rozporządzenia ws egib stabilizacja punktów granicznych jest możliwa tylko wtedy gdy dotyczy to ustalonych punktów w oparciu o zgodne wskazania właścicieli lub użytkowników wieczystych itp. oraz zgodne oświadczenia podmiotów, o których mowa w ust. 1 § 39 rozporządzenia.

Czwarte rozporządzenie – 2021 r. Przy niezmienionym upoważnieniu ustawowym, dokonano alokacji przepisów ustalania granic z §§ 37-39 na §§ 31-33.
Nastąpiło przywrócenie do stabilizacji pktów granicznych wg. Drugiego rozporządzenia – 2001 r.

30 lipca 2021 roku w Dz. U. poz. 1390 ogłoszono następną wersję rozporządzenia MRPiT z 27 lipca 2021 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków gdzie w kwestii ustalenia granic ewidencyjnych działek i punktów granicznych działek nastąpiły pewne zmiany.

W słowniczku pojęć w § 2 pkt 2 ustalono, że granica działki ewidencyjnej to linia łamana albo odcinek, wspólna dla dwóch sąsiadujących ze sobą działek ewidencyjnych albo wspólną dla działki ewidencyjnej i granicy państwa. Jest to istotne z punktu widzenia lansowanych przez niektóre środowiska akademickie o konieczności udziału trzeciego podmiotu, którego działka przylega do punktu końcowego/początkowego odcinka granicy wspólnej dla dwóch sąsiadujących ze sobą działek.

Tym rozporządzeniem, wreszcie określono jednoznacznie warunek, kiedy przy braku dokumentacji lub danych dotyczące położenia granic działek, dane te pozyskuje się w wyniku pomiarów geodezyjnych poprzedzonych ustaleniem przebiegu tych granic. Mianowicie jeśli istniejące dane nie pozwalają na odtworzenie położenia granic z dokładnością właściwą dla szczegółów I grupy określonej w przepisach istniejących, to takie dane są niewystarczające, i to upoważnia do ustalenia przebiegu granic wg. § 33 rozporządzenia, a następnie do pomiaru.

Również pierwszy raz w przepisie powszechnie obowiązującym znalazło się określenie „geodeta uprawniony” zdefiniowane jako geodeta posiadający uprawnienia zawodowe w zakresie, o którym mowa w art. 43 pkt 2 lub 5 ustawy. I to w odniesieniu do tego podmiotu, który jest upoważniony do czynności ustalenia przebiegu granic działek ewidencyjnych wraz z danymi dotyczącymi punktów granicznych.

Natomiast co do stabilizacji ustalonych punktów granicznych działek ewidencyjnych przywrócono zapis, jaki został wprowadzony 29 marca 2001 r. w treści:

„Trwała ich stabilizacja może nastąpić wyłącznie z inicjatywy i na koszt zainteresowanych” dodając słowo „podmiotów.”

Piąte rozporządzenie – 2023 r. Przy niezmienionym upoważnieniu ustawowym, dokonano uściślenia na jaki adres należy doręczyć zawiadomienia o czynnościach ustalenia ewidencyjnego granic.

20 kwietnia 2023 r. w Dz. U. poz. 745 opublikowano rozporządzenie MRiT z 15 marca 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ewidencji gruntów i budynków.

Z punktu widzenia przedmiotowych tematów tego rysu historycznego, t.j. ustalania przebiegu granic działek ewidencyjnych oraz stałej stabilizacji punktów ewidencyjnych granic, w zasadzie niewiele zmieniono.

Zmianie uległ § 32 ust. 3 rozporządzenia i otrzymał brzmienie:

Doszedł też § 33a ustalający, że przebieg granic działek między gruntami tworzącymi dna i brzegi cieków, jezior i zbiorników a gruntami do nich przyległymi wykazuje się w ewidencji, a nie ustala, za pomocą danych określonych na podstawie wyników geodezyjnych pomiarów sytuacyjnych wykonanych zgodnie z zasadami określonymi w przepisach art. 220 ust. 1–4 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (Dz. U. z 2022 r. poz. 2625 i 2687 oraz z 2023 r. poz. 295 i 412).”;

Sposób „ustalania granic ewidencyjnych” oraz stabilizację „punktów ewidencyjnych granic” pozostawiono w spokoju.

Szóste rozporządzenie – 2024 r. Przy niezmienionym upoważnieniu ustawowym, dokonano zmiany przepisu o trwałej stabilizacji ewidencyjnych punktów granicznych

30 grudnia 2024 r. w Dz. U. poz. 1954 ogłoszono rozporządzenie MRiT z 19 grudnia 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ewidencji gruntów i budynków, które weszło w życie z dniem następującym po ogłoszeniu, czyli 31 grudnia 2024 roku.

Rozporządzeniem tym wprowadzono wiele znaczących zmian lecz w interesujących nas sprawach tylko jedeną zmianę dotyczącą § 33 ust. 4, który jak dotychczas brzmiał:

„4. Punkty graniczne oznacza się na gruncie w sposób umożliwiający ich pomiar. Trwała stabilizacja tych punktów może nastąpić wyłącznie z inicjatywy i na koszt zainteresowanych podmiotów.”

I odrazu po przeczytaniu owego zmienionego drugiego zdania ciśnie się na usta pytanie:

1. Co oznacza, punkt graniczny ustalono bezspornie? Czy można punkt graniczny ustalić spornie? Czy projektodawca zdawał sobie sprawę, że mamy tu do czynienia z ustalaniem położenia przebiegu granic ewidencyjnych działki, a nie z czynnościami rozgraniczeniowymi określonymi w Rozdziale 6 ustawy, gdzie Strony granice sąsiadujących nieruchomości mogą określić jako sporne. Czyżby ustalenie położenia ewidencyjnych granic nie miało aspektu materialno – technicznych ustalającego najmniejszy element administrująco – segregujący obszary gruntu jednorodnego pod wzgledem prawnym? Czy w ogóle w rzeczywistości naturalnej może istnieć spór o granicę ewidencyjną w sytuacji gdy o kształcie działki i ich granicach decyzduje Starosta lub Prezydent miasta na prawach powiatu?

2. Jak ma wygladać uprzednie ujawnienie w ewidencji gruntów i budynków ustalonych bezspornie ewidencyjnych punktów granicznych? Trwała stabilizacja na odzielne zgłoszenie po zaewidencjonowaniu operatu z „ustaleniem bezpornym”?

Według osoby, która napisała Uzasadnienie dokonano zmian bowiem:

Ponadto na wniosek Głównego Geodety Kraju oraz w związku z uwzględnieniem uwag zgłoszonych w ramach konsultacji publicznych i opiniowania, zaproponowano również następujące zmiany w rozporządzeniu w sprawie ewidencji gruntów i budynków:
…
Doprecyzowano kwestię trwałej stabilizacji punktów granicznych w celu wyeliminowania przypadków osadzania trwałych znaków granicznych na granicach spornych, wbrew woli jednej ze stron, a także wyeliminowania działań polegających na stabilizacji punktów granicznych, które nie zostały finalnie ujawnione w ewidencji gruntów i budynków.

Obowiązujący od 31 lipca 2021 r. przepis § 33 ust. 4 rozporządzenia w sprawie ewidencji gruntów i budynków budzi wątpliwości odnośnie możliwości stabilizowania w sposób trwały wszystkich punktów granicznych, po przeprowadzeniu ustalenia przebiegu granic działek ewidencyjnych, niezależnie od tego w jakim trybie zostały ustalone a przede wszystkim, czy określają one granicę sporną czy też bezsporną. Na powyższy problem uwagę zwrócił w ramach opiniowania projektu rozporządzenia jeden z wojewódzkich inspektorów nadzoru geodezyjnego i kartograficznego.

Mając na względzie powyższe, proponuje się przyjęcie funkcjonującego od 1999 roku w przepisach § 16 rozporządzenia z dnia 14 kwietnia 1999 r. w sprawie rozgraniczania nieruchomości (Dz. U. poz. 453) rozwiązania zgodnie, z którym stabilizację punktów granicznych w obecności stron dokonuje się dla ustalonych bezspornie punktów granicznych. Dodatkowo dodano regulację wskazującą, że stabilizacja może nastąpić wyłącznie za zgodą osób biorących udział w tych czynnościach.

Dodatkowo, w celu wyeliminowania działań polegających na stabilizacji punktów granicznych, które nie zostały finalnie ujawnione w ewidencji gruntów i budynków, a tym samym uniknięcia wątpliwości interpretacyjnych obecnych jak i przyszłych właścicieli nieruchomości co do znaczenia zastabilizowanych w terenie punktów granicznych i konieczności ich ochrony, doprecyzowano, że trwała stabilizacja punktów granicznych ustalonych bezspornie może nastąpić dopiero po ich uprzednim ujawnieniu w ewidencji gruntów i budynków.

Mam wrażenie, jak to czytam, że tkwie w jakimś Matrixie…

Z poważniem
Leszek Piszczek
Mierniczy upr. 4377 (1-5)